Hisse fonlar BIST-100'ü yenebilir mi?

 BORSANIN yukarı yönlü trendi ve küçük hisselerdeki uçuk fiyatlamalar, hisse fonların getirisinin sorgulanmasına ve fonların beğenilmemesine neden oldu. Çünkü BES’teki hisse fonların portföyündeki senetler, genellikle BIST-100 endeksindekilerden oluşuyor. Borsayı yukarı taşıyan küçük sermayeli şirketlere ait hisselerin pek çoğu BES hisse fonların portföylerinde yer almıyor.

BAZI KISITLAMALAR VAR

Bunun nedenlerinden birisi, mevzuatla tanımlanmış portföy kısıtlamaları. BES yatırım fonları bir ihraççmm para ve sermaye piyasası araçlarına en fazla fon portföyünün yüzde 10’u kadar yatırım yapabilir. Fonlar hiçbir ortaklıkta sermayenin veya oy haklarının yüzde 5’ine sahip olamayacağı gibi, bir BES şirketinin kurduğu fonların tümünün bir şirkete yapacağı hisse yatırımı, şirketin sermayesinin ya da oy haklarının yüzde 20’sini aşamaz.

Diğer yandan BES fonlarını yöneten portföy yöneticileri, portföye hisse senedi alırken, bilançosunun karlı, faaliyetlerinin sürdürülebilir olmasına dikkat ediyorlar. Bu nedenle 420 şirketin işlem gördüğü piyasada BES fonları portföylerine sadece 82 hisse senedini alabilmişler. Son dönemde faaliyetleri nedeniyle zararda olan ama borsada fiyatını binlerle katlayan senetler, BES fonlarının portföylerine girememiş.

Bir başka sorun, hisse fonların portföyü büyüdükçe, portföye alınan hisse senetlerinin likiditesi önem kazanıyor. Fon yöneticileri alışta karşısında satıcı bulunmayan veya satışta karşısında alıcı olmayan bir piyasada işlem yapmak istemiyor, çok haklı olarak. Dolayısıyla sermayesi küçük, faaliyetleri nedeniyle zarar eden, ama borsada her ne hikmetse fiyatları uçan senetler, BES fonlarının portföyüne dahil olamıyor.

BIST-100 MÜ, BES HİSSE FONLARI MI?

BES’te hisse fonuna yatırım mı, yoksa doğrudan borsada hisse yatırımı mı sorusu, aslında çok da anlamlı değil. Çünkü her iki yatırım türünün kendine göre avantajları ve dezavantajları var. Örneğin, borsadaki hisse senetlerine doğrudan yatırım yapmak; düşük maliyetli, şimdilik stopaj kesintisi yapılmayan ve oldukça likit bir yatırım. Halbuki BES fonlarına yatırım yapıldığında devlet katkısı avantajı bulunmakla birlikte sistemden ayrılmanın maliyetleri var. Giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve fon toplam gider kesintilerinin yanında, sistemden ayrılırken stopaj (sistemde geçirilen süreye bağlı olarak) kesintisi bulunuyor. Ayrıca devlet katkılarını hak etmek için de, sistemde belli sürelerde bulunmak gerekiyor.

Bu nedenle pek çok borsa yatırımcısı, ‘BES fonlarına yatırım yapacağıma, portföyümü kendim yönetir, daha fazla getiri sağlarım’ düşüncesinde. Uzaktan bakınca haklı oldukları düşünülebilir. Tabii, bir de borsanın yükseliş trendinde borsaya girdiler ise. Diğer taraftan bazı borsa yatırımcılarının da BES yatırımını özellikle tercih ettikleri, bunu portföy çeşitlendirmesi olarak düşündükleri, piyasa dalgalanmalarına göre portföy dağılımını değiştirdikleri ve hem piyasanın yükselişinden hem de devlet katkılarından faydalandığı görülüyor.

96 AYLIK YATIRIM VERİSİ

Borsaya doğrudan yatırım mı, yoksa BES’te hisse senedi fonları mı daha avantajlı? Hangi yatırım ne kadar kazandırmış? Bu haftaki çalışmada yatırımcıların hem borsaya doğrudan yatırım, hem de BES hisse fonlara yatırım açısından durumu sorgulandı. Net rakamlar üzerinden BES’teki hisse fon yatırımları ve BIST-lOO’e yapılacak yatırımların değerlendirilebilmesi, durumun tespit edilebilmesi amacıyla 31 Aralık 2012’den 31 Aralık 2020 tarihine kadar tam 96 ay hem borsa endeksine hem de BES hisse fonları endeksine (faizli hisse fonlar, katılım hisse fonlar ve endeks fonların dahil olduğu ağırlıklı ortalama yöntemiyle üretilmiş) yatırım yapıldığı varsayıldı. Tabii ki BES’te daha iyi getiri sağlayan hisse fonlar olduğu gibi, getirisi ortalamanın altında kalan hisse fonlar da var. Aynen borsada getirisi binlerle ifade edilen hisse senetlerinin yanında, zarar ettiren hisse senetlerinin olduğu gibi.

ÇALIŞMA YÖNTEMİ

9 Bu çalışma için her ayın ilk işlem günü o dönemde geçerli brüt asgari ücretin yüzde 3’ü ile aynı anda iki yatırım portföyü oluşturuldu. Birinci portföyün BES’teki hisse fon endeksine yatırım yaptığı varsayıldı. İkinci portföye ise borsa yatırımını temsilen doğrudan BIST-100 endeksi alındı.

•    31 Aralık 2012’de 785.79 seviyesinden başlayan BIST-100 endeksi, yükselişini 31 Aralık 2020 tarihinde 1479.91’e dek sürdürdü. Bu dönemde BIST-lOO’ün getirisi yüzde 88 olarak gerçekleşti. BIST-100 yatırımı yapan portföyde biriken endeksin yüzde 2.5’u kadar temettü getirisi olduğu varsayıldı. Her yıl haziran ayında temettü getirisi birikime eklendi.

•    Aynı dönemde BES hisse fon endeksi 0,050544’ten başladığı dönemi 0,113627’ten kapatırken yüzde 124 getiri sağladı. BES hisse fonlarda temettüler zaten otomatik olarak portföye dahil edildiği için herhangi bir işlem yapılmadı.

•    31 Aralık 2020 tarihinde BES hisse fon endeksindeki birikimin getirisi üzerinden yüzde 5 vergi kesintisi yapıldı. BIST-100 yatırımının vergi kesintisi olmadığı (borsadaki hisse senedi yatırımlarının gelirinden stopaj kesilmediği için) varsayıldı.

•    BES hisse fon endeksindeki birikim, fon toplam gider kesintisi yapıldıktan sonraki net rakam iken, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılmadığı varsayıldı. BIST 100 yatırımının üzerinden ise binde 2 kürtaj kesintisi yapıldı.

•    BES hisse fon endeksine yapılan yatırım karşılığında elde edilen yüzde 25 devlet katkısı için, getiri hesaplanmadı. Devlet katkısı fonunun getirisi de BES hisse fon portföyüne ilave edilseydi, getiri farkı daha da açılacaktı.

SONUÇ

Çokça şikayet edilen BES’teki hisse fonların ağırlıklı ortalamasından elde edilen endekse yatırım yapan portföyün getirisi, doğrudan borsada BIST-lOO’e yatırım yapan portföyün getirisinden daha fazla oldu. Bunun üzerine BES’teki yüzde 25 devlet katkısı da ilave edildiğinde fark açıldı.

BES hisse fon endeksine yatırım yapan portföyün getirisinin BIST-100 endeksine yatırım yapan portföyden daha fazla olmasında iki etken söz konusu olabilir. Birincisi portföy yöneticilerinin, borsada işlem gören şirketler arasından en karlı olanları hisse fonların portföyüne aldıkları ve bunun da hem temettü verimi hem de fiyat performansı sağladığı söylenebilir. Diğer yandan portföy yöneticileri piyasadaki dalgalanmalardan faydalanarak veya fon portföyünü hedge ederek hisse fonların getirisini artırmış olabilir.